Hoe heette Ma Leoni's moeder

De oma van mijn oma (Mama Noni) heet Eliza. Tenminste, die naam stond eerst op de geboorteakte van mijn oma’s moeder (Ma Leoni). Eliza had een tweeling gekregen op 28 september 1876: Leonisia Margaritha en Leonora Martina. Leonora haalt de volwassen leeftijd niet. Zij is nergens meer in de papieren te vinden.

Maar in de geboorteakte van Leonisia staat naast de gewone gegevens het volgende:

Het Hof van Justitie in de kolonie Curaçao beveelt bij vonnis in dato den drie en twintigsten November negentien honderd en zes (23-11-1906) de verbetering dezer akte in die voege dat hierin de moedersnaam zal luiden: Martina Camilla Pieter. Willemstad, den 11en December 1906. De Ambtenaar van den Burgerlijken stand; voor dezen: de hulpambtenaar, H. Gorsira.

Op de overlijdensakte van Leonisia staat naast de gewone gegevens iets soortgelijks:

De rechter in het kantongerecht op de Benedenwindsche eilanden, zittingsplaats Curaçao, beveelt bij vonnis van acht mei negentienhonderd veertig (8-5-1940) de verbetering dezer akte, in dien voege, dat hierin, instede van “Leonisia Margaritha” en “Eliza Alexander”, als overledene en als moeder van de overledene vermeld zullen worden respectievelijk: “Leonisia Margaritha Pieter” en “Martina Camilia Pieter”. Curaçao, 14 mei 1940. De hulpambtenaar van den Burgerlijke Stand, J. Beaujon.

Bij haar geboorte wordt haar moeder dus eerst Eliza genoemd en bij haar overlijden zelfs Eliza Alexander! Wat is dat voor hardnekkigs waardoor deze naam telkens verkeerd vastgelegd wordt? Bij de geboorte van Leonisia doet vroedvrouw Juliette Ocadio aangifte. Deze vroedvrouwen noemden de doopnamen van de kraamvrouwen en niet hun achternamen, als ze die al hadden.

Maar bij het overlijden van Leonisia doet mijn overgrootvader, Gabriel Noor, aangifte. Dan moet hij gezegd hebben dat de moeder van zijn vrouw Eliza Alexander heette! Hij kent hen toch? Waarom zou hij dat gedaan hebben? Heeft Martina Camilia haar naam later veranderd? En was ze daar zo blij mee dat ze erop stond dat de naam werd aangepast? Eerst in 1906 voor een gebeurtenis uit 1876 en in 1940 weer voor een gebeurtenis uit 1917? Of bleek ze later officieel zo geheten te hebben en was iedereen verrast?

Als bekenden haar zo noemden, dan moet ze in de volksmond Eliza heten. Ook in het trouwboekje van Leonisia staat ze als Eliza. Daar moet ze met haar neus bovenop gestaan hebben. En als ze niet meer leefde in dat jaar, dan zal Leonisia daar toch toestemming voor gegeven hebben.

Bovendien is het me ondertussen wel duidelijk dat de ambtenaren op Curaçao in die tijd weinig belangstelling hadden voor het correct vastleggen van namen, wat een zootje maken ze er soms van. Het is gewoon gênant. Terwijl een naam zo belangrijk is, het enige wat velen van hen eigen hadden! Misschien wel daarom…

Een alternatief zou kunnen zijn dat Eliza haar slavennaam is geweest en dat ze er op zeker moment schoon genoeg van heeft gekregen om die naam elke keer te horen met al de herinneringen die het meebracht. Een rondje door het slavenregister stemt mij wanhopig. Er zijn vele Eliza’s. En bij elke naam moet je onderzoeken of haar moeders naam misschien aanleiding geeft tot de namen van haar kinderen. Of er soms slaveneigenaren zijn geweest die Alexander heetten waardoor Eliza ook zo ging heten. De geboortedata moet je in de gaten houden, dat je niet een ‘geschikte’ kandidaat vind en vervolgens erachter komt dat ze waarschijnlijk veel te oud zou zijn geweest om nog een tweeling te baren.

Wat ik wel confronterend vaak tegenkom in mijn zoektocht is het gemak waarmee er met mensen geschoven werd. Als stenen op een dambord. Ik heb het uiteraard altijd wel geweten, als je opgroeit op Curaçao en je weet niks van slavernij dan heb je wel heel hard met je handpalmen tegen je oren staan drukken onder de steen waar je je bevond. En toch... toch viel het me zwaar om te zien dat mensen gekocht werden, bijvoorbeeld met een kind, waarbij de moeder een jaar later doorverkocht werd en het kind werd gehouden. Mensen die verhuisden van handelaar naar handelaar, wat er met ze gebeurde wanneer een eigenaar failliet gaat.

Ik kwam een Eliza tegen die mij niet met rust liet. Ze was niet mijn voormoeder. En toch hield ze me vast. Niet iedereen is op zoek naar zijn voorouders. En dan zou Eliza daar maar staan in die boeken, een heel leven waar niemand meer aan denkt of naar zoekt omdat het domweg te ingewikkeld en tijdrovend is om ervoor te gaan zitten.

De administratie van Hijman (Haim) Alexander Cohen

Ik besloot een monument voor haar oprichten. Een iets kleinere dan waar ik met mijn eigen voorouders mee bezig ben, maar toch, een monument om te zeggen; ik erken jouw en het zware leven dat jij en je familie hebben moeten leven.

En wie weet. Stel je voor dat er op een dag iemand wat aan het opzoeken is op het internet. Dat hij bij het zien van een bekende naam even in gedachten erop focust. Dat hij zich omdraait naar zijn vriend, die achter hem aan tafel zit om nog even een dossier af te maken waar hij eerst geen tijd voor had. En dat hij dan zegt: ‘Ey Sixto, Rique, no ta asina bo wela su fam tabata?’ (Zeg Sixto, Rique, was dat niet de achternaam van je oma?) en dat Sixto dan over zijn schouder komt meekijken en dan een deel van zijn familiegeschiedenis ontdekt.

En zo niet, dan sta je daar toch maar Eliza, sterke vrouw, je hebt het gered, ze hebben je er niet onder gekregen!

Luchadónan ta gana e prome bataya / De vrijheidsstrijders winnen de eerste slag

Lees: De Andere Eliza